دستورالعمل داروسازان در مواجهه با شیوع ویروس کرونا

توصیه‌نامه فدراسیون بین‌المللی داروسازی در شیوع ویروس کرونا

راهنمای موقت برای داروسازان و کارکنان داروخانه ­ها

هدف از تهیه این توصیه‌نامه:

ارائه اطلاعات و راهنمایی­های لازم در زمان شیوع ویروس کرونا و به خصوص نوع جدید آن یعنی SARS-CoV-2 برای داروسازان و کارکنان داروخانه ­ها. این سند برای داروخانه ­های بیمارستانی و غیر‌بیمارستانی و همچنین برای داروسازان شاغل در آزمایشگاه­های پزشکی و بیولوژیکی مورد استفاده بوده و همچنین منابع متعددی را جهت کسب اطلاعات بیشتر معرفی می­کند.

عفونت ناشی از ویروس کرونا قابل پیشگیری است و شیوع آن با مشارکت فعال تصمیم‌گیران، حرف پزشکی، رسانه­ها و جامعه، امکان‌پذیر است. همانطور که پیش از این نیز در شیوع SARS-CoV (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus) در سال 2003 یا MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus) در سال 2012 نشان داده شده است. این سند در نظر دارد تا به داروسازان و کارکنان داروخانه­ ها در پیشگیری از گسترش بیماری کمک کند و در مدیریت کارآمد نظام سلامت مشارکت داشته باشد.

مسئولیت و نقش داروخانه­ های غیر‌بیمارستانی:

داروخانه­ های غیربیمارستانی، چه در کشورهایی که تحت تاثیر شیوع قرار گرفته­اند و چه در کشورهایی که هنوز موردی در آنها گزارش نشده است، می­توانند به عنوان اولین نقطه تماس با نظام سلامت باشند و با اطلاعات درست و توصیه­های قابل اعتماد، پاسخگوی سوالات و نگرانی­های مرتبط با سلامتی در سطح جامعه باشند.

مسئولیت­های داروسازان شاغل در داروخانه ­ها:

• ذخیره و نگهداری محصولات دارویی (از قبیل دارو، ماسک و غیره) برای تامین تقاضا
• آگاهی‌رسانی و آموزش جامعه
• مشاوره
• ارجاع
• ترویج پیشگیری از بیماری
• ترویج کنترل عفونت

مسئولیت و نقش داروخانه ­های بیمارستانی:

داروخانه ­های بیمارستانی چه در کشورهایی که تحت تاثیر شیوع قرار گرفته­اند و چه در کشورهایی که هنوز موردی در آنها گزارش نشده‌ است، نقش مهمی در موارد زیر ایفا می­کنند:

• نگهداری ذخایر مناسب از داروهای مرتبط و سایر محصولات و تجهیزات پزشکی برای تامین تقاضا
• همکاری با سایر حرف پزشکی در ارائه مراقبت و حمایت از بیماران
• کنترل عفونت و پیشگیری از عفونت در بیمارستان
• اطلاع‌رسانی و مشاوره
• تضمین استفاده مسئولانه از محصولات دارویی. به عنوان مثال، تضمین اینکه حرف پزشکی همواره از ماسک خود به درستی استفاده می­کنند.

همه‌گیری ویروس کرونا:

کرونا ویروس چیست؟

کرونا ویروس (CoVs) خانواده بزرگی از ویروس­ها هستند که عامل طیف وسیعی از بیماری­ها، از سرما‌خوردگی ساده تا بیماری­های جدی‌تری از جمله سندروم تنفسی خاورمیانه (MERS-CoV) و سندروم شدید تنفسی حاد (SARS-CoV) می­باشند. ویروس کرونای امروزی سویه جدیدی از این خانواده است که پیش از این در انسان شناسایی نشده بود.

ویروس­های کرونا، زونوتیک هستند. به این معنی که آنها قابل انتقال بین حیوان و انسان هستند. اطلاعات نشان داده‌اند که SARS-CoV قابل انتقال از گربه­های خیابانی به انسان و MERS-CoV قابل انتقال از شترها به انسان هستند. بسیاری از کرونا ویروس­های شناخته شده بین حیوانات در گردش هستند اما عفونت در انسان را نشان نداده‌اند.

کرونا ویروس­ها،  بزرگ، پوشش‌دار و RNA رشته­ای مثبت هستند. آنها دارای بزرگترین ژنوم در میان ویروس­های RNA دار هستند. ژنوم درون یک کپسید مارپیچی تشکیل‌شده توسط پروتئین نوکلئوکپسید قرار گرفته و علاوه بر آن یک پوشش دور آن را احاطه کرده است. ویروس­های پوشش‌دار حداقل سه پروتئین ساختاری دارد: پروتئین غشایی و پروتئین پوششی در ساخت ویروس نقش دارند، و پروتئین نوع دیگر در ورود ویروس به سلول میزبان نقش دارد. در میان پروتئین­های ساختاری، پروتئین اسپایک در سطح ویروس یک برآمدگی ایجاد می­کند و به ظاهر آن چیزی شبیه تاج می­دهد. پروتئین اسپایک علاوه بر نقشی که در ورود ویروس دارد، عامل اصلی در تعیین انواع میزبانان ویروس و القای پاسخ ایمنی در بدن میزبان است.

کرونا ویروس­ها معمولا پرندگان و پستانداران را تحت تاثیر قرار می­دهند و موجب طیفی از بیماری­های کشنده می­شوند. به صورت کلی، کرونا ویروس­ها موجب بیماری­های تنفسی، گوارشی و سیستم اعصاب مرکزی در انسان و سایر جانوران می­شوند که سلامت انسان­ها را تهدید کرده و موجب تحمیل بار اقتصادی می­شوند.

کرونا‌ویروس­ها این قابلیت رو دارند که از طریق جهش و نوترکیبی با محیط جدید سازگار شوند.

به همین دلیل، هر چند به‌ندرت، یک کرونا ویروس خاص که در حالت عادی روی گونه­های جانوری تاثیر می‌گذاشته‌است می­تواند میزبان انسان هم بپذیرد و بین انسان­ها منتقل شود. از آنجا که انسان قبلا با این ویروس مواجه نبوده و واکسن و یا ایمنی طبیعی برای آن وجود نداشته است، این جهش­ها می­توانند تبدیل به شیوع بیماری و یا حتی پاندمی شوند.

همه‌گیری ویروس SARS-Cov-2 چیست؟

سویه SARS-CoV-2 یک سویه جدید از کرونا‌ویروس است که اولین بار در شهر ووهان (شهری با جمعیت 11 میلیون نفر)، در ایالت هوبی در کشور چین شناخته شد. این همه‌گیری به صورت یک پنومونی با علت ناشناخته در اواخر دسامبر 2019 شروع شد.

در 30 ام ژانویه 2020، سازمان جهانی بهداشت (WHO) این همه‌گیری را یک اورژانش سلامت عمومی با چالش‌های جهانی اعلام کرد. این سازمان نام موقت 2019-nCoV acute respiratory disease را برای این بیماری پیشنهاد داد. در این نام، 2019 نشان‌دهنده سال شناسایی ویروس، حرف n به معنی new و CoV نشان دهنده خانواده کرونا ویروس است.

در 11 فوریه 2020، WHO در نهایت این ویروس را Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2), و بیماری ایجاد شده به واسطه آن را COVID-19 (for Coronavirus disease identified in 2019) نام‌گذاری کرد.

کرونا ویروس SARS-CoV-2 چگونه انتقال می‌یابد؟

انتقال SARS-CoV-2 با مکانیسم­های زیر اتفاق می‌افتد:

• اغلب از شخص به شخص و با تماس نزدیک منتقل می­شود (فاصله حدود 8/1 متر یا کمتر)
• انتشار فرد به فرد در اصل از طریق قطرات تنفسی است که فرد مبتلا با سرفه یا عطسه از خود خارج می­کند.
• قطرات می‌توانند در دهان، بینی و یا چشم افراد نزدیک جانشین شده و به ریه راه پیدا کنند.
• در مورد انتقال از سطح آلوده به مخاط از طریق لمس سطوح هنوز اطلاعات ناقص است.

معمولا در مورد ویروس­های تنفسی مردم تصور می­کنند زمانی که علائم بیشتری دارند، احتمال انتشار بیشتری هم دارند. اما در مورد این ویروس انتشار حتی از افراد بدون علامت هم در تماس نزدیک گزارش شده است.

اطلاعات بالینی بیماری حاد تنفسی SARS-CoV-2:

شروع بیماری:

این ویروس دوره انکوبه شدن بین 2 تا 14 روز قبل از شروع علائم دارد.

نکته: اگر شخصی با این ویروس در مواجهه باشد اما تا 14 روز بعد علامتی نشان ندهد، می­توان در نظر گرفت که عفونتی اتفاق نیفتاده است.

علائم:

برای تایید عفونت SARS-CoV-2، طیفی از بیماران با علائم بسیار اندک تا بیماران بسیار بدحال و مرگ گزارش شده‌است. علائم در بیماران بستری شامل موارد زیر بوده است:

• تب (بیش از 80 درصد)
• سرفه (بیش از 80 درصد)
• تنگی نفس (31 درصد)
• درد عضلانی (11 درصد)

این بیماری ممکن است با علائم بسیار خفیف شامل تب با درجه پایین، سرفه، ضعف، آبریزش از بینی، گلو درد بدون هیچ نشانه هشدار‌دهنده دیگر مانند تنگی نفس، افزایش ترشحات دستگاه تنفسی، علائم گوارشی مانند تهوع و استفراغ و یا اسهال و بدون تغییر در وضعیف ذهنی (مثل گیجی و یا احساس رخوت) بروز پیدا کند.

داده­های اولیه نشان‌دهنده 11% مرگ و میر در میان بیماران بستری‌شده در بیمارستان بوده­اند. در 33% بیماران کامپلیکیشن اتفاق افتاده است که شامل سندروم حاد تنفسی (17%)، آسیب به کلیه، آسیب حاد تنفسی، شوک سپتیک و پنومونی وابسته به ونتیلاتور بوده­است.

عوامل خطر برای وخیم شدن بیماری هنوز کاملا روشن نشده است. اگرچه بیماران سالمند یا بیماران با مشکلات پزشکی (دیابت، فشار خون، مشکلات قلبی-عروقی، سرطان) ممکن است در ریسک بالاتری قرار داشته باشند. در بیشتر موارد شدید، عفونت می‌تواند موجب پنومونی، سندروم حاد تنفسی، نارسایی کلیوی و مرگ شود.

درمان:

به صورت رایج دارو یا واکسن خاصی برای کروناویروس SARS-CoV-2 وجود ندارد و هنوز داروها و واکسن­ها به طور کامل برای اثربخشی و ایمنی آزمایش نشده­اند. از آنجایی که مسئولان حوزه سلامت چین ژنوم کامل ویروس جدید را در تاریخ 10 ژانویه 2020 با جامعه بین المللی به اشتراک گذاشته­اند، گروه­های تحقیقاتی بسیاری در حال تلاش برای ساخت واکسن و درمان هستند. در هر صورت، این فرایند به زمان احتیاج دارد.

در حال حاضر درمان با توجه به شرایط بالینی بیماران و به صورت حمایتی انجام می­شود. درمان حمایتی شامل اکسیژن درمانی، هیدراسیون و کنترل تب و درد است. در صورتی که عفونت­های باکتریال نیز همراه شوند، درمانی آنتی‌بیوتیکی اضافه می­شود.

درمانی اختصاصی می­تواند شامل رمدسیویر (Remdesivir) (یک پرودراگ نوکلئوتیدی جدید و در حال توسعه) باشد که اولین بار در بیماران بستری‌شده در آمریکا و فرانسه آزمایش شده­است.

برای کسب اطلاعات در مورد گزینه­های درمانی بیشتر و همچنین درمان در گروه­های خاص می­توانید به دستوالعمل­های تهیه شده توسط انجمن داروسازی چین که در آدرس https://www.fip.org/coronavirus در دسترس است مراجعه کنید.

تضمین ذخیره داروها، تجهیزات و وسایل ضروری:

به منظور پیشگیری و کنترل این بیماری، داروخانه­ ها باید تضمین‌کننده تامین داروهای پیشگیری، تشخیص و درمان این بیماری و داروهای محافظت‌کننده از کادر درمانی در برابر بیماری باشند.

داروخانه ­ها باید یک داروساز را به عنوان مسئول تهیه، ذخیره و توزیع داروهای ضروری و همچنین تنظیم و تامین فهرست اقلام مورد نیاز برای فعالیت بالینی را در نظر بگیرند.

این فهرست شامل داروهای ضدویروس، داروهای ضد‌میکروب، ضد تب و درد، کورتیکواستروئیدها و سایر دسته­های دارویی است که در پیوست 1 قابل ملاحظه است. فهرست تجهیزات اساسی و لوازم محافظتی کارکنان نیز در پیوست 2 نشان داده شده است.

پیشگیری:

برای کمک به کنترل انتشار ویروس، افرادی که بیماری در آنها تایید شده و یا مشکوک هستند، باید قرنطینه شده و با حفظ موارد احتیاط تحت درمان قرار گیرند.

افرادی که در ارتباطات اجتماعی با بیماران تایید‌شده و دارای‌ علامت بوده­اند، باید مورد پیگیری توسط کادر درمانی قرار بگیرند.

استاندردهای WHO توصیه­هایی را برای عموم جامعه منتشر کرده است که منجر به کاهش مواجهه و انتقال بیماری از طریق بهداشت دست، مجاری تنفسی و خوراک می­شود. این توصیه­ها به شرح زیر هستند:

1. به صورت مکرر دست­های خود را با آب و صابون و یا ضدعفونی کننده­های حاوی الکل تمیز کنید.
2. در صورت سرفه یا عطسه بینی و دهان خود را با آرنج تا شده و یا دستمال بپوشانید و سپس دستمال را در سطل زباله انداخته و دستان خود را بشویید.
3. از تماس نزدیک با کسانی که تب و یا سرفه دارند بپرهیزید.
4. اگر تب، سرفه یا هر مشکل تنفسی دارید، سریعا به کادر درمانی مراجعه کنید.
5. در مناطقی که موارد ابتلا به کرونا ویروس گزارش شده است، از تماس حفاظت نشده با حیوانات و یا سطوح در تماس با حیوانات پرهیز کنید.
6. از مصرف فرآورده های دامی خام اجتناب کنید.

خود‌ قرنطینگی افراد علامت‌دار و یا افرادی که در تماس با بیماران بوده­اند.

خود قرنطینگی به معنی پرهیز از شرایطی است که ممکن است دیگران را آلوده کنید. این شرایط شامل تمام موقعیت­هایی می­شود که ممکن است شما در تماس با دیگران قرار گیرید، مانند اجتماعات، محل کار، مدرسه، مهدکودک، دانشگاه، اجتماعات مذهبی، مراکز درمانی و بهداشتی، زندان، مکان­های ورزشی، سوپرمارکت­ها، رستوران­ها، مراکز خرید و تمام اجتماعات عمومی.

فعالیت­های داروخانه ­ای

برای مشاهده نمودار تصمیم گیری برای توصیه­های داروخانه­ای به پیوست 3 مراجعه شود.

اقدامات پیشگیرانه:

داروساز و پرسنل داروخانه می توانند با توجه به موارد زیر نقش کلیدی در پیشگیری از انتشار کرونا ویروس SARS-CoV-2 داشته باشند.

• شناخت بیماری، روش انتقال آن، و روش پیشگیری از انتشار آن.
• دانستن چگونگی دسترسی به منابع اطلاعاتی در سطح ملی در رابطه با استراتژی های SARS-CoV-2 (از جمله نزدیک‌ترین مرکز مراجعه) و راه به‌روز‌رسانی اطلاعات.
• اطلاع‌رسانی، توصیه و آموزش جامعه.
• تامین محصولات مناسب.
• تشویق افراد و یا خانواده­های با موارد مشکوک به مراجعه به کادر درمانی جهت اخذ درمان مناسب. مراکز درمانی اولیه مانند داروخانه ها هرچند که نقش مهمی در پیشگیری از بیماری دارند اما محیط مناسبی برای مدیریت درمان بیماری نیستند. تلاش برای درمان بیماران در محیط­های نامناسب، موجب به‌خطر‌اندازی سلامت افراد شاغل در حرف پزشکی می­شود.

علاوه بر توضیحات داده شده، مدیریت داروخانه باید اقدامات پیشگیرانه زیر را نیز لحاظ کند:

1. برنامه و گردش کار زمان اضطرار را تدوین کند.
2. به کارکنان به صورت کامل آموزش دهد.
3. به وضعیت سلامتی داروسازان توجه کند.
4. از پرسنل داروخانه محافظت کند.
5. نظارت بر عفونت داروسازان را تقویت کند.
6. مدیریت تمیز کردن و ضد عفونی کافی محیط را تضمین کند.
7. مدیریت بیمار را تقویت کند.
8. آموزش بیمار را تقویت کند.
9. شرایط قرار گرفتن در معرض عفونت را مدیریت کند.
10. مدیرت پسماندهای پزشکی را تقویت کند.

جزئیات در رابطه با هر مورد توسط انجمن داروسازی چین تدوین شده و در لینک https://www.fip.org/coronavirus قابل دسترسی است.

استفاده از ماسک:

پوشیدن ماسک پزشکی یکی از اقدامات پیشگیرانه برای کاهش انتشار بیماری­های تنفسی خاص شامل SARS-CoV-2 است، در هر صورت استفاده از ماسک به‌تنهایی کافی نیست و نمی­تواند سطح حفاظت لازم را ایجاد کند. بنابراین سایر اقدامات نیز باید انجام گیرد.

اگر ماسک استفاده می­شود، باید این اقدام با حفظ بهداشت دست­ها، و سایر اقدامات پیشگیرانه و کنترل‌کننده عفونت ترکیب شود.

سازمان جهانی بهداشت به کارکنان حوزه سلامت توصیه کرده است که در اتاقی که افراد مشکوک و یا بیماران تایید شده هستند، از ماسک استفاده کنید.

توصیه به جامعه:

افراد بدون علائم تنفسی باید موارد زیر را رعایت کنند:

1. پرهیز از اجتماعات فشرده و شلوغ
2. رعایت فاصله حداقل یک متری از افراد با علائم تنفسی SARS-CoV-2 (از قبیل سرفه و عطسه)
3. رعایت بهداشت دست­ها با آب و صابون و یا مواد ضدعفونی با پایه الکل
4. پوشاندن بینی و دهان با آرنج تا‌شده و یا دستمال کاغذی و دور انداختن سریع دستمال در سطل زباله و پاک‌سازی مجدد دست­ها
5. پرهیز از لمس دهان، بینی و چشم­ها پیش از شستشوی دست­ها.

ماسک پزشکی ضروری نیست. چراکه هیچ مدرکی که مفید بودن آن در حفاظت از افراد غیر‌بیمار را نشان دهد، وجود ندارد. در هر صورت، ممکن است در بسیاری از کشورها ماسک استفاده شود. در صورتی که ماسک استفاده شود، باید پوشیدن، برداشتن و دور انداختن آن به‌ درستی انجام گیرد. برای مدیریت درست ماسک توصیه­های زیر را مد نظر قرار دهید.

افراد با علائم تنفسی باید ماسک استفاده کنند و در صورت تجربه تب، سرفه و یا مشکلات تنفسی هر چه زودتر به کادر درمانی اعلام کنند.

استفاده از ماسک در جایی که ضروری نیست ممکن است موجب هزینه­های غیر‌ضروری شده و به علت بار اضافی که ایجاد می­کند، توجه به تامین سایر اقلام و اقدامات ضروری مانند رعایت بهداشت دست­ها را کاهش دهد. به علاوه استفاده نادرست از ماسک تاثیر آن در ممانعت از انتشار بیماری را کاهش می­دهد.

دستورالعمل­های بیشتر در اینجا قابل دسترسی است.

توصیه ­های مربوط به بیماران سرپایی:

اصول اولیه پیشگیری، کنترل و احتیاط در مقابل عفونت باید در تمام مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت اجرا شود. برای عفونت SARS-CoV-2 به طور خاص اقدامات زیر نیز باید صورت گیرد:

• تریاژ و شناسایی زودهنگام.
• تأکید بر بهداشت دست، بهداشت تنفسی و ماسک‌های پزشکی که توسط بیماران دارای علائم تنفسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• استفاده صحیح از اقدامات احتیاطی در تماس با افراد مشکوک و به خصوص تماس با قطرات تنفسی آنها.
• اولویت‌بندی مراقبت از بیماران علامتدار.
• تبیین یک منطقه انتظار جداگانه برای بیماران علامت‌داری که مجبورند به صورت موقت منتظر بمانند.
• آموزش به بیماران و خانواده‌ها در مورد شناخت زودهنگام علائم، اصول اولیه احتیاط و مرکز درمانی که می­توانند به آن مراجعه کنند.

غربالگری/ تریاژ:

مرکز کنترل بیماری­های ایالات متحده (CDC) معیارهای زیر را به عنوان راهنمایی ارزیابی بیماران برای SARS-CoV-2 توصیه کرده­است.

بیمارانی که با هر یک از سه سناریوی بالا مطابقت دارند باید برای معاینات بیشتر به مراکز درمانی مناسب ارجاع داده شوند.

داروسازانی که این بیماران را شناسایی می­کنند باید آنها را قرنطینه کنند (قسمت “ارجاع و ایزوله‌سازی” را ببینید)، و اقدامی به معاینه فیزیکی آنها نکنند. بلکه سریعا مسئولین مرتبط را مطلع کرده و اقدامات لازم را جهت مراقبت از بیمار و جلوگیری از انتقال بیشتر به عمل آورند.

به افرادی که احساس ناخوشایندی دارند اما در هیچ یک از سه سناریوی فوق قرار نمی گیرند، توصیه می‌شود در خانه بمانند و اقدامات پیشگیرانه عمومی در اکثر عفونت‌های تنفسی را اتخاذ کنند.

ارجاع و قرنطینه:

اگر گمان می‌کنید فردی مشکوک به بیماری حاد تنفسی ناشی از SARS-CoV-2 می‌باشد، او را تشویق و حمایت کنید تا در اسرع وقت برای دریافت فوریت‌های پزشکی مورد نیاز به مرکز درمانی مناسب مراجعه نماید. WHO مراقبت از بیماران با علائم ابتلا به SARS-CoV-2 را در خانه به هیچ عنوان (مگر شرایطی که در ادامه آورده شده است) توصیه نمی‌کند.

در ارجاع موارد مشکوک، در صورت وجود از پروتکل‌هایی که توسط مقامات بهداشتی ملی یا منطقه‌ای تهیه شده است، تبعیت کنید. آشنایی با این پروتکل‌ها، پیروی دقیق و همکاری برای اجرای آن‌ها اکیدا توصیه می‌شود. این پروتکل‌ها، ممکن است در صورت امکان، شامل ایزوله‌سازی موارد مشکوک در اتاق‌های جداگانه و تماس سریع با خدمات اورژانس باشد که می‌بایست با ارسال تیمی از افراد حرفه‌ای و آموزش‌دیده، ضمن رعایت دستورالعمل‌های حفاظتی، مورد مشکوک را به محل مختص معالجه مبتلایان منتقل کنند.

اتاق ایزوله‌سازی داروخانه در حالت ایده‌آل می‌بایست سرویس بهداشتی اختصاصی و حداقل لوازم اولیه راحتی فرد در شرایط انتظار را فراهم نماید تا حتی‌الامکان از آلودگی اشیا و لزوم آلودگی‌زدایی بعدی آن‌ها جلوگیری شود. پس از انتقال مورد مشکوک به مراکز بهداشتی-درمانی، اتاق ایزوله و کلیه نواحی، لوازم و اشیایی که در معرض آلودگی احتمالی بوده‌اند، باید با محصولات مناسب و رعایت دستورالعمل‌هایی که در ذیل آورده شده است، آلودگی‌زدایی گردد.

مراقبت در منزل برای بیماران مشکوک به عفونت SARS-CoV-2 با علائم خفیف:

بر اساس توصیه WHO، مراقبت و پایش بیماران مشکوک به عفونت SARS-CoV-2 به منظور تضمین ایمنی و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی (به خصوص در مواردی که احتمال وخیم‌تر شدن شرایط بیمار مبتلا وجود دارد) و کاهش ریسک تهدید سلامت عمومی جامعه بایستی در بیمارستا‌ن‌ها انجام شود.

با این حال، به دلایل مختلف، از جمله مواردی که شرایط مراقبت در بیمارستان در‌ دسترس نباشد (به دلیل ظرفیت محدود منابع جهت تامین تقاضا برای خدمات درمانی) و یا امتناع آگاهانه بیمارستان از بستری، نیاز است تا شرایط جایگزین (از جمله منزل بیمار) برای مراقبت‌های درمانی در نظر گرفته شود.

در صورت وجود یکی از دلایل فوق، ممکن است از بیماری که علائم خفیف داشته و بیماری‌های مزمن زمینه‌ای از قبیل بیماری‌های ریوی، قلبی، نارسایی کلیه و شرایط نقص ایمنی که فرد را در معرض ریسک بیشتری قرار می‌دهند، نداشته باشد در منزل مراقبت به عمل آید.

علاوه بر آن، بیماران و اعضای خانواده ایشان، باید در زمینه بهداشت شخصی، اقدامات اصلی پیشگیری و کنترل عفونت، شرایط مراقبت از فرد مشکوک با رعایت بالاترین ایمنی ممکن و نحوه پیشگیری از شیوع ویروس در اثر تماس‌های روزمره، مورد آموزش قرار گیرند. تبعیت از گایدلاین‌هایی که توسط WHO بدین منظور تهیه شده است، اکیدا توصیه می‌گردد.

داروخانه به عنوان یک منبع اطلاعاتی:

داروسازان و انجمن‌های داروسازی می‌توانند نقش موثری در سلامت جامعه از طریق تهیه محتواهای آموزشی (پوستر، اعلامیه، وبسایت، پیامک، …) به منظور پاسخ به نیازهای محلی و یا ترتیب دادن جلسات پرسش و پاسخ (برای مدارس و …)، ایفا نمایند.

پوستری حاوی خلاصه توصیه‌هایی که داروساز می‌تواند در شرایط مختلف عرضه نماید در انتهای این فایل تهیه شده است.

این محتوای آموزشی همچنین در وبسایت فدراسیون بین‌المللی داروسازی قرار داده شده و به صورت دور‌ه‌ای به‌روز می‌شود. لطفا از آدرس www.fip.org/coronavirus بازدید نمایید. علاوه بر محتواهای آموزشی به زبان‌های مختلف، اسناد راهنمای تهیه‌شده توسط انجمن داروسازی چین نیز به زبان چینی و انگلیسی نیز در این آدرس قرار داده شده است.

 تست‌های آزمایشگاهی برای SARS-CoV-2 در موارد مشکوک انسانی:

داروسازانی که در آزمایشگاه‌های زیست‌شناسی بالینی مشغول به کار بوده و ممکن است در آزمایش‌های تشخیصی موارد مشکوک انسانی دخیل باشند، می‌توانند از راهنمای خلاصه WHO که از اینجا قابل دسترسی است، استفاده نمایند. آزمایشگاه‌ها می‌بایست در ارسال نمونه‌ها به آزمایشگاه‌های مرجع معرفی‌شده از سوی مراجع ذی‌صلاح و پاسخگویی به پزشکان در خصوص آن‌ها دقت کافی به خرج دهند. WHO می‌تواند به کشورهای عضو در شناسایی آزمایشگاه‌هایی که قادر به ارائه این پشتیبانی هستند، کمک کند.

همچنین برای دسترسی به اطلاعات بیشتر در خصوص تست‌های آزمایشگاهی به اینجا مراجعه نمایید.

کنترل عفونت: شستشوی دست‌ها و پاکسازی آنها

داروخانه‌ ها می‌توانند از طریق افزایش آگاهی عمومی در خصوص اهمیت شستشوی صحیح و مکرر دست‌ها و همچنین از طریق ساخت یا تهیه و انبار و توزیع ضدعفونی‌کننده‌های دست الکلی، نقش موثری در بهبود سلامت عمومی ایفا کنند.

رعایت بهداشت دست‌ها برای جلوگیری از شیوع ویروس ضروری بوده و باید طبق شیوه صحیح توصیه شده توسط WHO با آب جاری و صابون و یا ضدعفونی‌کننده‌ با پایه الکل انجام شود.

بر اساس این توصیه‌ها، ضد عفونی کننده­های دست باید ۸۰٪ اتانول یا ۷۵٪ ایزوپروپیل الکل در فرمولاسیون خود داشته باشد.

طرز تهیه فرمولاسیون ضد عفونی کننده­های دست با پایه الکل 

اطلاعات و جزئیات تهیه فرمولاسیون‌های هندراب شامل محاسبات و روش‌های فرمولاسیون و راهنمای گام به گام برای تهیه در محل، به صفحه مربوطه در وبسایت WHO  مراجعه گردد. برای آسانی خلاصه این اطلاعات در انتهای این فایل نیز پیوست شده است.

مدیریت نظافت و ضدعفونی

به دلیل قابلیت انتقال ویروس توسط قطرات تنفسی و تماس، ضدعفونی کردن تمامی نواحی بیمارستان و داروخانه که در معرض آلودگی بوده‌اند از اهمیت بالایی برخوردار است. بر طبق مطالعات انجام‌شده، این ویروس به نور ماورای بنفش و حرارت (۵۶ درجه سانتیگراد به مدت ۳۰ دقیقه) حساس است. همچنین محلول ۷۵٪ اتانول، ضدعفونی‌کننده‌های حاوی کلر، پراَستیک اسید و کلروفرم می‌توانند این ویروس را غیرفعال کنند. کلرهگزیدین این قابلیت را ندارد.

ضدعفونی کردن فضای داروخانه و تمامی اشیا و لوازم در معرض آلودگی می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.

برای مشاهده لیستی از مواد ضد عفونی کننده و کاربرد آنها در مورد اشیاء آلوده معمولاً ، به پیوست 5 مراجعه کنید.

کنترل عفونت: سایر احتیاطات

1. رعایت بهداشت تنفسی در همه حال خصوصا توسط افراد بیمار الزامی است. منظور از بهداشت تنفسی، پوشاندن دهان و بینی در هنگام سرفه و عطسه با استفاده از ماسک‌های پزشکی، دستمال کاغذی یا حتی آرنج شخص و به دنبال آن رعایت بهداشت دست‌ها می‌باشد.
2. لوازمی که برای پوشاندن دهان و بینی استفاده شده‌اند، می‌بایست دور انداخته شده یا به شیوه صحیح با آب و صابون شستشو گردند.
3. از تماس مستقیم با مایعات بدن ، به خصوص ترشحات دهان یا تنفس و مدفوع خودداری کنید. به منظور مراقبت از دهان و مجاری تنفسی هنگام کار با ادرار و مدفوع و زباله از دستکش یک‌بارمصرف و عینک محافظت‌کننده چشم استفاده کنید. شستشوی دست‌ها قبل و بعد از استفاده از دستکش توصیه می‌شود.
4. دستکش، ماسک، دستمال کاغذی و هرگونه زباله متعلق به شخص بیمار و افرادی که از او مراقبت می‌کنند می‌بایست قبل از دفع در ظروف دربسته و روکش‌شده در اتاق بیمار نگهداری شوند.
5. از هرگونه تماس و مواجهه غیرضروری با شخص بیمار و اشیایی که در محیط او هستند خودداری گردد. بعنوان مثال از اشتراک مسواک، وسایل غذاخوری، ظروف، حوله، لیف حمام، ملافه، … خودداری شود. ظروف و وسایل غذاخوری بیمار بعد از استفاده باید با آب و صابون به دقت شستشو داده شوند و دور‌انداختن آن‌ها در این مورد ضرورتی ندارد.
6. سطوحی که در معرض تماس مکرر قرار دارند، مانند میز کنار تخت خواب، مبلمان اتاق خواب، دور تخت و … می‌بایست به صورت روزانه با محلول‌های ضدعفونی‌کننده معمولی خانگی که حاوی سفیدکننده رقیق (۱قسمت سفیدکننده در ۹۹ قسمت آب) است، تمیز و ضدعفونی شوند.
7. حداقل یک بار در روز سطوح حمام و توالت را با یک ماده ضد عفونی کننده معمولی خانگی که حاوی محلول سفیدکننده رقیق شده است (1 قسمت سفید‌کننده و 99 قسمت آب)، تمیز و ضد‌عفونی کنید.
8. البسه، ملافه، حوله دست و حمام شخص بیمار باید با آب و صابون معمولی یا ماشین لباسشویی تنظیم شده در دمای ۶۰-۹۰ درجه سانتیگراد شستشو شده و خشک گردند. موارد آلوده که نیاز به شستشو دارند را حتما درون کیسه قرار دهید. از تکان دادن لباس‌های شسته‌شده بپرهیزید. ممکن است در برخی کشورها، دفع این زباله‌ها در محل‌هایی جدای از محل‌های معمول دفع زباله و با رعایت تمهیدات خاص انجام شود. برای جلوگیری از استفاده مجدد غیر بهداشتی از دستکش و ماسک و جلوگیری از تماس مستقیم پوست و لباس با مواد آلوده ممکن است اقدامات اضافی لازم باشد.
9. هنگام تمیز کردن یا دست زدن به سطوح ، لباس یا پارچه‌ای که با مایعات بدن آغشته شده است از دستکش یکبار‌مصرف ، محافظت‌کننده چشم و لباس محافظ (به عنوان مثال پیش‌بندهای پلاستیکی) استفاده کنید. دست‌ها را قبل و بعد از استفاده از دستکش بشویید.

کاهش نگرانی‌ها: ‌

مسافرت

ممکن است مردم از مسافرت در هواپیما ، کشتی ، اتوبوس یا وسایل نقلیه دیگر همراه با شخص مبتلا به کرونا نگران بوده و در این خصوص از داروخانه سؤال کنند.

در این موارد یادآوری این نکته می‌تواند مفید باشد که این ویروس همانند آنفلوانزا و سایر پاتوژن‌های تنفسی از طریق قطرات تنفسی فرد مبتلا به هنگام سرفه یا عطسه از شخصی به شخص دیگر منتقل شده و این اتفاق می‌تواند در حین سفر نیز رخ دهد. بنابراین در صورتی که شخصی تب دارد و سرفه می‌کند باید از سفر اجتناب کند.

بسیاری از کشورها، با اجرای اقدامات غربالگری زودهنگام مسافران علامت‌دار در فرودگاه‌ها و بنادر، در عین ایجاد حداقل اختلال در ترافیک بین‌المللی، درصدد به حداقل رساندن صادرات ویروس بین کشورها هستند.

این غربالگری شامل اقدامات ذیل می‌شود: کنترل نشانه‌ها و علائم مسافران (تب بالای ۳۸ درجه  و سرفه)؛ مصاحبه و معاینه بیماران دارای هرگونه علائم تنفسی که در مناطق پرخطر حضور داشته اند؛ هدایت مسافران علامت‌دار برای انجام معاینات پزشکی بیشتر و از جمله تست SARS-CoV-2؛ نگهداری موارد ابتلای تأیید شده در قرنطینه و درمان آن‌ها.

کارکنان داروخانه

لازم است تمامی کارکنان داروخانه با گایدلاین‌های مربوطه و توصیه‌های لازم آشنایی داشته باشند. اما ارزیابی ریسک عفونت SARS-CoV-2 در بیماران مراجع باید فقط به وسیله دکتر داروساز انجام شود. طبیعتا وظیفه ارجاع موارد مشکوک به مراکز درمانی ذیصلاح نیز از وظایف داروساز می‌باشد.

واضحا به دلیل احتمال بالای مواجهه داروسازانی که در خط اول برخورد با مراجعان قرار دارند با  بیماران مبتلا به SARS-CoV-2، رعایت اقدامات محافظتی از جانب ایشان بسیار حائز اهمیت است.

پاسخ به سوالات مکرر از جانب مردم و بیماران

کروناویروس «جدید» چیست؟

کروناویروس جدید (nCoV) نوعی کروناویروس است که تاکنون شناسایی نگردیده است. این بدین معناست که SARS-CoV-2 با کروناویروسی که گردش آن در انسان رواج داشته و عفونت‌های تنفسی ملایم از قبیل سرماخوردگی ایجاد می‌کند، یکسان نیست. بدین ترتیب تشخیص با کروناویروس 29E، NL63، OC43 یا HKU1 به معنای تشخیص ابتلا به SARS-CoV-2 نبوده و ارزیابی، تشخیص و مراقبت از بیماران مبتلا به مورد آخر با موارد معمول کروناویروس متفاوت می‌باشد.

مقامات بهداشت عمومی و همکاران آ‌ن‌ها برای تشخیص منبع SARS-CoV-2 سخت در تلاش هستند. کروناویروس‌ها خانواده بزرگی از ویروس‌ها بوده که برخی سبب ابتلای انسان به بیماری‌های تنفسی شده و برخی دیگر در میان حیواناتی از قبیل شتر، گربه و خفاش رایج هستند. تجزیه و تحلیل درخت ژنتیکی این ویروس برای تعیین منبع خاص آن در حال انجام است. بعنوان مثال SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) که در گذشته شایع شد از گربه وMERS  (Middle East Respiratory Syndrome) از شتر نشأت گرفته بودند.

ویروس چگونه گسترش پیدا می‌کند؟

این ویروس احتمالا در ابتدا از منشأ حیوانی پدید آمده اما هم اکنون از طریق انسان به انسان در حال انتقال است. لازم به ذکر است که انتقال شخص به شخص در ویروس‌های مختلف متفاوت است. برخی ویروس‌ها بسیار سریع قابل انتقال بوده (مانند سرخک) و برخی سرعت انتقال کمتری دارند. در این لحظه، سرعت و سهولت انتقال شخص ‌به ‌شخص این ویروس به روشنی مشخص نشده است.

آیا SARS-CoV-2 همان ویروس MERS-CoV یا SARS است؟

خیر. همانطور که گفته شد، کروناویروس خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که برخی در انسان و برخی در حیوانات از قبیل شتر، گربه و خفاش ایجاد بیماری می‌کنند. SARS-CoV-2 که به تازگی شیوع پیدا کرده است با ویروس SARS و MERS یکسان نبوده، گرچه تجزیه و تحلیل‌های ژنتیکی نشان می‌دهد که از ویروسی مشابه با عامل SARS پدید آمده است. پژوهش برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه در حال انجام است و اطلاعات مربوطه با سرعت بالایی در حال به‌روزرسانی هستند.

تب و سرفه دارم. آیا ممکن است به کروناویروس جدید مبتلا باشم؟

اگر اخیرا به چین و یا سایر مناطق پرخطر و با شیوع بالا مسافرت داشته‌اید، می‌بایست پیگیری و آزمایش‌های مربوطه انجام شود. در غیر این صورت احتمالا کروناویروس جدید نیست. توجه کنید در نیمکره شمالی هم‌اکنون فصل آنفلوانزا می‌باشد و احتمال ابتلا آنفلوانزا نیز وجود دارد.

برای محافظت از خود در برابر عفونت چه کاری می‌توانم انجام دهم؟

اقدامات بهداشتی معمول برای جلوگیری از شیوع عفونت باید رعایت شود: شستشوی منظم دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه، پختن کامل گوشت و تخم مرغ. از تماس نزدیک با هر کسی که علائم بیماری تنفسی مانند سرفه و عطسه دارد، خودداری کنید.

آیا داروهای خاصی برای جلوگیری یا درمان SARS-CoV-2 وجود دارد؟

تا به امروز، هیچ داروی خاصی برای پیشگیری یا درمان SARS-CoV-2 توصیه نشده است. با این حال، افراد آلوده به ویروس باید برای تسکین و درمان علائم مراقبت های لازم را انجام دهند، و افراد مبتلا به فرم شدید بیماری باید از مراقبت‌های حمایتی بهینه نیز بهره‌مند شوند. برخی از درمان‌های خاص تحت بررسی قرار گرفته و به زودی از طریق کارآزمایی‌های بالینی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت. WHO  در تلاش برای شتاب بخشیدن به روند تحقیق و توسعه با همکاری طیف وسیعی از سازمان‌های مختلف است.

اگر می‌خواهید خود را از ابتلا به بیماری کروناویروس جدید محافظت کنید، باید بهداشت دست‌ها و تنفس را رعایت کرده، از مواد غذایی ایمن استفاده کنید و حتی‌الامکان از تماس نزدیک با هر کسی که علائم بیماری‌های تنفسی مانند سرفه و عطسه را دارد، خودداری نمایید.

به طور خاص، اقدامات زیر به عنوان درمان توصیه نشده و حتی ممکن است مضراتی را نیز در پی داشته باشند:

• مصرف دم‌نوش‌های گیاهی سنتی
• پوشیدن ماسک‌های متعدد برای محافظت بیشتر
• خوددرمانی با داروهای مختلف مانند آنتی‌بیوتیک‌ها

در هر صورت، اگر تب، سرفه و تنگی نفس دارید، لازم است به دنبال مراقبت‌های پزشکی برای کاهش خطر ابتلای شدید به عفونت باشید و حتماً تاریخ مسافرت‌های اخیر خود را با ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی به اشتراک بگذارید.

آیا واکسن‌های ضد‌پنومونی شما را در برابر SARS-CoV-2 محافظت می‌کنند؟

خیر. واکسن‌های ضد پنومونی مانند pneumococcal vaccine  (PV) و واکسن Haemophilus influenza type B (Hib) بر علیه SARS-CoV-2 ایمنی ایجاد نمی‌کنند.

این ویروس آنقدر جدید و متفاوت است که به واکسن خاص خود نیاز داشته باشد. محققان بدین منظور در تلاش هستند و WHO نیز از این اقدامات حمایت می‌کند. لازم به ذکر است گرچه PV و Hib علیه SARS-CoV-2 اثربخشی ندارند اما واکسیناسیون علیه سایر بیماری‌های تنفسی نیز برای سلامتی شما بسیار توصیه می‌شود.

آیا آنتی بیوتیک ها در درمان SARS-CoV-2 مؤثر هستند؟

خیر. آنتی‌بیوتیک‌ها علیه بیماری‌های ویروسی اثربخشی ندارند. تنها کارکرد آن‌ها در عفونت‌های باکتریایی است و بنابراین هیچ جایگاهی در پیشگیری و درمان SARS-CoV-2 ندارند، با این حال پس از بستری در بیمارستان ممکن است به دلیل عفونت‌های همراه باکتریایی نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک در بیماران باشد.

آیا می توان SARS-CoV-2 را از شخصی گرفت که علائمی ندارد؟

این احتمال وجود دارد! اطلاع از مدت‌زمان امکان انتقال ویروس از بیمار مبتلا در جهت اقدام برای کنترل همه‌گیری بسیار مهم است. بدین منظور نیاز به اطلاع دقیق از جزئیات سوابق پزشکی افراد آلوده به ویروس می‌باشد. بر طبق گزارش‌های اخیر، ممکن است افراد پیش از نشان دادن علائم بیماری نیز آلوده به ویروس بوده و ناقل محسوب شوند. با این حال، داده‌های موجود نشان می‌دهد در اغلب موارد پخش شدن ویروس توسط افرادی صورت می‌گیرد که علائم بیماری را نشان داده‌اند.

آیا استفاده از ماسک‌های پزشکی در محافظت در برابر عفونت موثر هستند؟

پوشیدن ماسک پزشکی یکی از اقدامات پیشگیری‌کننده در جهت محدود کردن شیوع برخی بیماری‌های تنفسی از جمله SARS-CoV-2 در مناطق پرخطر به شمار می‌رود. با این وجود، ماسک به تنهایی برای محافظت در برابر ویروس کافی نبوده و سایر اقدامات پیشگیری‌کننده نیز باید اتخاذ شود. از جمله رعایت بهداشت دست‌ها.

من به چین (مثالی از مناطق پرخطر) رفته‌ام و اسهال دارم. آیا می‌تواند ناشی از SARS-CoV-2 باشد؟

شایع‌ترین علائم عفونت SARS-CoV-2 تب ، سرفه و تنگی نفس است. این بیماری ممکن است با علائم خفیف دیگری نیز بروز کند. از جمله: تب با درجه پائین، احساس ضعف، آبریزش از بینی، گلودرد بدون سایر علائم هشداردهنده مانند تنگی نفس یا سخت شدن تنفس، افزایش ترشحات تنفسی (خلط و خون‌ریزی دستگاه تنفس)، علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ و یا اسهال بدون تغییر وضعیت روانی (گیجی و خواب‌آلودگی). با این وجود اسهال بدون هیچگونه علامت تنفسی به احتمال زیاد ناشی از SARS-CoV-2 نمی‌باشد.

آیا حیوانات خانگی می‌توانند SARS-CoV-2 را گسترش دهند؟

در حال حاضر، هیچ مدرکی مبنی بر آلوده شدن حیوانات یا حیوانات خانگی مانند سگ یا گربه با این ویروس وجود ندارد. با این وجود شستشوی دست‌ها با آب و صابون بعد از تماس با حیوانات خانگی در هر حالت توصیه می‌شود. زیرا این اقدام به پیشگیری از انتقال عفونت‌های مشترک بین حیوانات خانگی و انسان مانند E-Coli و سالمونلا کمک می‌کند.

شایعات و اطلاعات غلط:

SARS-CoV-2   فقط افراد سالخورده یا مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

امکان ابتلا به این ویروس در هر سنی وجود دارد. با این حال افراد مسن و با بیماری‌های زمینه‌ای (مانند آسم، دیابت و بیماری‌های قلبی) در برابر این ویروس آسیب‌پذیرتر هستند.  WHOرعایت اقدامات محافظتی و بهداشتی دست و تنفس را برای همه سنین توصیه می‌کند.

تا زمانی که بیشتر در مورد این بیماری بدانیم باید از تماس با مردم چین خودداری کنید.

از تماس نزدیک با افرادی که در ۱۴ روز گذشته در مناطق پرخطر حضور داشته و علائم تنفسی بروز داده‌اند، اجتناب کنید. در سایر موارد تماس با افراد و جوامع چینی به خودی خود خطری نداشته و انجام چنین کارهایی می‌تواند stigma ایجاد کند.

خوردن سیر می‌تواند به جلوگیری از عفونت با SARS-CoV-2  کمک کند.

سیر یک ماده غذایی سالم بوده و اثرات آنتی‌میکروبیال نیز از خود نشان می‌دهد. با این حال هیچ گونه شواهدی دال بر اثربخشی مصرف سیر در محافظت از افراد در برابر عفونت ویروس کنونی موجود نیست.

دود و گاز ناشی از آتش‌بازی و ترقه از SARS-CoV-2  جلوگیری می‌کند.

خیر. تنفس دود و گاز ناشی از آتش‌بازی خطرناک بوده و SARS-CoV-2 را از بین نمی‌برد.

استفاده از روغن کنجد مانع از ورود SARS-CoV-2  به بدن می‌شود.

خیر. روغن کنجد SARS-CoV-2  را از بین نمی‌برد. برخی از مواد ضد‌عفونی‌کننده شیمیایی میتوانند این ویروس را روی سطوح از بین ببرند. این موارد عبارتند از: سفیدکننده‌های با پایه کلر، حلال‌های اتری، اتانول ۷۵٪، پراستیک اسید و کلروفرم. با این حال استفاده از این مواد بر روی پوست و یا تنفس آن‌ها زیر بینی تاثیری در از بین بردن ویروس نداشته و حتی ممکن است خطرناک باشد.

نوشیدن دمنوش‌های بذر آنیسون می‌تواند به جلوگیری از عفونت با SARS-CoV-2 کمک کند.

دمنوش آنیسون می‌تواند تاثیرات آب‌رسان داشته باشد اما هیچ گونه شواهدی دال بر اثربخشی آن در محافظت از افراد در برابر ویروس کنونی موجود نیست.

غرغره دهان با دهان‌شویه شما را از عفونت با SARS-CoV-2 محافظت می‌کند.

خیر. این طور نیست. گرچه برخی برندهای دهان‌شویه بعضی از انواع میکروب‌ها را تا چند دقیقه در بزاق دهان از بین می‌برند با این حال هیچ شواهدی دال بر تاثیر آن‌ها در محافظت در برابر ویروس جدید موجود نیست.

شستشوی منظم بینی با محلول نمکی به جلوگیری از عفونت با SARS-CoV-2 کمک می‌کند.

خیر. این طور نیست. هیچگونه شواهدی در این خصوص موجود نیست. گرچه شستشوی بینی با محلول نمکی می‌تواند بهبود بیماران مبتلا به سرماخوردگی را تسریع کند اما تاثیر شستشوی منظم بینی بر جلوگیری از عفونت‌های تنفسی اثبات نشده است.

پیوست‌ها

توجه: این ضمائم صرفا برای ارجاع دادن است، مراکز درمانی میتوانند با توجه به شرایط و پروتکل‌های خاص خود آن را تغییر دهند.

پیوست 1:

لیست داروهای کلیدی برای درمان ویروس SARS-CoV-2 :                  

پیوست 2:

لیست امکانات، تجهیزات و وسائل کلیدی محافظت افراد در برابر ویروس SARS-CoV-2

پیوست 3.   داروسازان چطور می­توانند درباره ویروس کرونا و بیماری حاصل از آن مشاوره بدهند؟

پیوست 4.

دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت برای تولید مواد ضد‌عفونی‌کننده دست.

الف) ترکیبات لازم (جهت تولید میزان کم)

دیگر مواد و وسائل لازم: (تصویر وسائل مصرفی در صفحه بعدی با شماره مشخص شده است)

• بطری شیشه‌ای و یا پلاستیکی 10 لیتری با درب Screw-threaded. (1)

یا

• مخزن پلاستیکی 50 لیتری (ترجیحا از جنس پلی‌پروپیلن یا پلی‌اتیلن با دانسیته بالا، و شفاف تا بتوان سطح مایع درون مخزن را دید) (2)

یا

• مخزن از جنس استیل ضدزنگ با ظرفیت 80 تا 100 لیتر(برای هم‌زدن و سر‌ریز نشدن) (3 و4)
• هم‌زن از جنس چوب یا پلاستیک (5)
• استوانه و بشر مدرج (6 و7)
• قیف چوبی یا فلزی
• بطری پلاستیکی 100 میلی‌لیتری با درب ضد نشت. (8)
• بطری شیشه‌ای یا پلاستیکی 500 میلی‌لیتری با درب پیچی. (8)
• الکل سنج (مقیاس دما در زیر و مقیاس غلظت اتانول (درصد حجمی/حجمی) در بالا قرار داشته باشد.) (9 و 10 و 11)

• گلیسرول در اینجا به عنوان حفظ‌کننده رطوبت استفاده شده. اما سایر مواد با کارکرد مشابه نیز میتوانند در صورت ارزان و در دسترس بودن، محلول در آب و الکل بودن، سمی و حساسیت زا نبودن، به جای گلیسرول استفاده شوند.
• هیدروژن پراکسید: در اینجا برای غیر‌فعال کردن اسپور‌های باکتری‌های موجود در محلول به‌کار میرود و نقشی در ضدعفونی دست ندارد.
• هرگونه ماده‌ای که به فرمولاسیون اضافه می‌شود باید به درستی در لیبل روی محلول ذکر شود. همچنین باید غیر‌سمی باشد تا در صورت بلع اتفاقی بتوان عوارض را کنترل کرد.
• ممکن است یک ماده‌ی رنگی نیز برای تمایز از سایر محلول‌ها به فرمولاسیون اضافه شود. باید به این نکته توجه نمود که این ماده نباید سمی و حساسیت‌زا باشد. همچنین نباید با سایر اجزا فرمولاسیون تداخل ایجاد کند. اضافه کردن مواد رنگی و یا معطر به دلیل ریسک بالای حساسیت‌زا بودن توصیه نمی‌شود.

دستورالعمل برای ساخت 10 لیتر ماده ضد‌عفونی‌کننده دست:

برای این کار بطری شیشه‌ای و یا پلاستیکی 10 لیتری با دربScrew-threaded  مناسب می باشد.

مقدار ترکیبات لازم:

مراحل تولید به ترتیب عبارتند از:

	1- میزان مشخص شده از الکل را درون بطری (یا مخزن) بریزید.
	2- میزان مشخص شده از هیدروژن پراکسید را به وسیله استوانه مدرج درون بطری بریزید.
	3- گلیسرول را به وسیله استوانه مدرج کوچکتری به بطری اضافه کنید. توجه کنید که گلیسرول ویسکوز است و سخت جاری می‌شود. بنابراین میتوانید با مقداری آب مقطر ضد‌عفونی شده یا آب جوشیده سرد شده با حجم مشخص آن را رقیق کنید.
	4- سپس به وسیله آب مقطر، بطری را به حجم 10 لیتر برسانید. 5- بلافاصله بعد از اینکار درب ظرف را بگذارید تا از تبخیر محتویات جلوگیری شود.
	6- محلول را به وسیله تکان دادن آهسته و یا به وسیله همزن، هم بزنید.
	7- بلافاصله محلول را در ظرف‌های نهایی خود مثل ظرف‌های 100 و یا 500 میلی‌لیتری بریزید. سپس آن‌ها را تا 72 ساعت در دمای اتاق ساکن بگذارید تا اسپور های باکتری‌ها به طور کامل از بین روند.

غلظت نهایی ترکیبات در محصول به‌دست‌آمده: (درصد‌ها حجمی / حجمی می‌باشند)

کنترل کیفیت:

آنالیز‌های قبل از تولید در زمان‌هایی که دستگاه‌ها و مدارک تایید فرمولاسیون در درسترس نیستند (مثل زمان‌های اضطرار و یا تولید محلی)، بهتر است که صورت بگیرد. به وسیله الکل‌سنج قبل از شروع مراحل، درصد الکل را مشخص کنید و در صورت نیاز غلظت آن را به محدوده مشخص شده برسانید.

آنالیز‌های بعد از تولید چه اتانول و چه ایزوپروپانول استفاده شده باشند، ضروری هستند. به وسیله الکل‌سنج غلظت الکل را در محلول نهایی اندازه‌گیری کنید. غلظت اتانول باید در محدوده 75 تا 85 درصد باشد. درصد خطای بیشتر از ±5% قابل قبول نمی‌باشد.

در صورت استفاده از ایزوپروپانول، الکل سنج عدد 77% ±1% را نشان می‌دهد.

برچسب گذاری:

برچسب گذاری باید مطابق با استاندارد‌های ملی باشد و بهتر است موارد زیر را شامل شود:

• نام مرکز تولید کننده فرمولاسیون
• فقط برای استعمال خارجی
• از استفاده از فرمولاسیون در محل‌هایی مثل چشم و بینی و … بپرهیزید.
• دور از دسترس کودکان نگهداری شود.
• Batch Number و تاریخ تولید
• نحوه استفاده: یک کف‌ دست از محلول را بردارید و آن را روی تمام سطوح دست بمالید. تا زمان خشک شدن به مالیدن ادامه دهید.
• ترکیبات: اتانول یا ایزوپروپیل الکل، گلیسرول، هیدروژن پراکسید
• به دلیل اشتعال‌زا بودن دور از شعله و گرما نگهداری شود.
• این فرمولاسیون توسط سازمان جهانی بهداشت توصیه شده است.

تجهیزات تولید و نگهداری:

• بهتر است فضای تولید تهویه هوا داشته باشد و یا در یک فضای خنک باشد.
• کشیدن سیگار در این مکان مجاز نیست.
• تولید باید به دور از شعله صورت بگیرد.
• این فرمولاسیون توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت نباید در حجم‌های بیشتر از 50 لیتر در مکان‌های محلی و یا داروخانه‌ هایی که تهویه مناسب ندارند تولید شود.
• از آنجایی که اتانول با درصد بالا (مثل اتانول 96%) بسیار اشتعال‌پذیر است و ممکن است در دمایی به کوچکی 10 درجه سانتی‌گراد شعله‌ور شود، باید به سرعت رقیق شود و به غلظت مشخص شده در بالا برسد. اتانول 80% و ایزوپروپیل الکل 75% به ترتیب در دمای بالاتر یعنی در حدود 17.5 (برای اتانول) و 19 (برای ایزوپروپیل الکل) درجه سانتی‌گراد شعله‌ور می‌شوند.
• گایدلاین‌های ملی و استاندارد‌های محلی باید در تولید و نگهداری ترکیبات اولیه و محصول نهایی رعایت شوند.

پیوست 5. لیست مواد ضد‌عفونی کننده برای سطوح مختلف.

دستورالعمل داروسازان در مواجهه با شیوع ویروس کرونا

1 file(s) 2.00 MB

Download